Dit is een onthutsende gedachte, we zijn compleet afhankelijk van de commerciële banken. Elke dollar die we in circulatie hebben moet geleend worden, zowel cash als krediet. Als de banken volop kunstmatig geld creëren leven we in voorspoed, zoniet dan is het bittere armoe. We zijn absoluut zonder permanent geldsysteem. Als men het complete plaatje doorziet, is de tragische absurditeit van onze hopeloze positie haast ongelooflijk, maar toch waar. Het is een hoogst belangrijk onderwerp waar intelligente mensen onderzoek naar zouden moeten doen en over na zouden moeten denken. Het is zelfs zo belangrijk dat onze huidige beschaving in elkaar kan storten, tenzij dit alom bekend raakt en begrepen wordt, en we er snel iets aan doen. (Robert H. Hemphill - 1934)
Synthese
Inmiddels hebben we al een hele weg afgelegd, wikken, wegen, omkeren, doordenken en wederom in vraag stellen. Op deze weg werden we geconfronteerd met een aantal hardnekkige obstakels die zowel onze verbazing als verontrusting opwekten, net zoals ze inspireerden om verder te zoeken naar verklaringen en co-creatieve samenwerking. Los van de strikt cijfermatige benadering kwamen we in aanraking met de werking van de menselijke psyche, dit is op zich geen geheim en deskundig in kaart gebracht door wetenschap. We stellen zonder meer vast dat de theorie de praktijk bevestigt, dit konden we proefondervindelijk en met herhaling waarnemen, het nobele studiewerk van velen kan hierdoor bekrachtigd worden. Jammer genoeg is dit niet steeds het goede nieuws, het betekent dat we verankerd blijven in een 'destructief' systeem dat ahw zichzelf voedt en dat is - gezien de omstandigheden - geenszins een prettige gedachte, integendeel. Anders gezegd, het ontbreekt werkelijk niet aan informatie, bevrijdende alternatieven en/of verklaringen, ze blijven 'dode letter' als dit alles in de luwte blijft hangen. Finaal kunnen we besluiten dat de menselijke keuze aan de basis ligt of we wel/niet tot een doorbraak komen, een kwestie van kennisdeling, bewustwording, (politieke) besluitvorming, normen, waarden en ethiek. Volledigheidshalve de reflecties en bevindingen als gevolg van onze brainstormsessies en zelfonderzoek, deze kunnen simultaan beschouwd worden. Dit is niet het einde van verhaal, het is een begin om verder te bouwen:
(01) Het schuldencomplex
(02) Ceteris paribus (Fishermodel)
(03) Praxeologie, what's in a name?
(04) Het financieel omslagpunt
(05) Een strijd om niets, letterlijk
(06) In het verlengde van het omgekeerde
(07) De magie van het verdampende geld
(08) Rente in hernieuwd perspectief
(09) Het verschijnen van innovaties
(10) Het evolutionaire imperatief
(11) Omslagpunt en kritische massa
(12) Overkoepelende waarheden
(13) De knop omdraaien is geen cliché
(14) Voorwaardelijke lotto
(15) Reverse Debt System
(16) Het achterpoortje
(17) Auto-immuniteit
(18) Big Mac adjusted
(19) Borderline
(20) Had Einstein gelijk?
(21) Pro memorie
Visualisatie
Naar aanleiding van dit zelfonderzoek naar de (economische) malaise kunnen we verschillende schema's opmaken die richting geven aan een geambieerd doorbraakscenario, een transformatieproces dat pas kan lukken als daar ook de nodige samenwerking voor gevonden kan worden. Niet limitatief, hieronder een generaliserende oriëntatie waarbinnen elk detail belangrijk is, net zoals het schema kan uitgebreid en verfijnd worden naargelang waar de aandacht naartoe gaat. Het is een dialectiek van 'het bos en de bomen' waarin de kleinste fluctuatie tot grootse gevolgen kan leiden, dit leren we uit de systeemwetenschappen en/of procesfilosofische werken. Deze visualisatie herbergt heel wat aspecten, uiterst links zien we het hedendaagse paradigma, een geldgedreven wereld die modulair is opgebouwd naarmate de evolutie vorderde. Door de toenemende complexiteit ontstaat een kluwen aan meningen en drijfveren die geenszins transparantie in het geheel scheppen, de getuigenissen zijn legio. Sommige drijfveren zijn inmiddels zo dominant geworden dat ze nog moeilijk om te buigen zijn, dit brengt ons tot automatismen die het gezond verstand tarten en onze alertheid aanscherpen. In volledige tegenstelling hiermee, uiterst rechts vinden we een toekomstbeeld met vingerwijzingen die inspiratie geven in de richting van een geldonafhankelijke wereld die onvergelijkbaar anders is, doch technisch mogelijk en praktisch uitvoerbaar. In het midden zien we het transformatieproces dat inherent een mentaliteitswijziging impliceert, een 'monetaire reset' faciliteert dit proces als een katalysator. Dit betekent dat hedendaagse overtuigingen in vraag gesteld worden waardoor een ethische upgrade mogelijk wordt, net zoals diverse conflicthaarden geneutraliseerd kunnen worden. En al is dat niet absoluut noodzakelijk, sommige elementen kunnen geschrapt worden uit het wereldbeeld, niet om het kind met het badwater weg te smijten dan wel als een logisch evolutionaire stap in het mondialiseringsproces.
Overkoepelende waarheid
Het geheel brengt ons tot een zogeheten overkoepelende waarheid, een proces dat vreedzaam kan verlopen als aan een aantal voorwaarden voldaan wordt. Voor hetzelfde geld kan echter het tegengestelde geschieden, verschillende stuwkrachten werken immers conflicterend waardoor we afstevenen op een doemscenario, een minder prettige gedachte die ons op verschillende manieren laat reageren. Naar welke kant het spreekwoordelijke dubbeltje zal vallen, kunnen we voor nu slechts gissen en hopen op een goede afloop. Een SWOT-analyse brengt hierin meer klaarheid maar geen garantie, de vraag stelt zich niet langer dat er 'iets' staat te gebeuren, de vraag is 'hoe' dit zal gebeuren. Het mag denkelijk voor zich spreken dat de (politieke) besluitvorming centraal staat in heel dit proces, gedragen door een bevolking die bereid is om haar morele verantwoordelijkheid en medeburgerzin op te nemen. Verschillende 'attractors' helpen bij dit proces, dit zijn zogeheten 'vlindereffecten' die - alsof ze uit het niets komen - heel onze evolutie in een andere richting kunnen stuwen, zowel goedschiks als kwaadschiks. Aandacht en ontvankelijkheid zijn hierbij primaire voorwaarden, we kunnen immers niet oordelen zonder dat gedegen zelfonderzoek hieraan voorafgaat. Deze visualisatie omstrijkt dan ook een zeer breed spectrum, de term 'monetaire reset' gaat dan ook veel en veel verder dan wat de naam misschien laat vermoeden. Anders gezegd, het gaat niet enkel om geld en ongekend is onbemind, laat dat de achterliggende boodschap zijn binnen dit globale kader.
Schuldencomplex
Aanvankelijk zijn we gestart met het 'schuldencomplex', een maatschappelijk probleem dat heel onze samenleving teistert. In technische zin zijn er verschillende opties om ons te ontdoen van deze schuldenberg, enerzijds mits gebruik van de omgekeerde logica (deflatie), hetzelfde resultaat bereiken we door toevoeging van neutraal (schuldvrij) geld. Gezien de heisa rondom het 'fractioneel bankieren' hebben we - louter als denkexperiment - aangetoond hoe we met wiskundige precisie genoeg geld kunnen genereren om (1) al het 'schijngeld' te materialiseren en (2) alle schulden weg te werken, ook hier hebben we de omgekeerde logica toegepast. Proefondervindelijk hebben we kunnen vaststellen hoe een aantal platitudes - quasi letterlijk - een blokkade vormen om een beter begrip toe te laten, deze hebben vooral te maken met een eenzijdig inflatoire conditionering die ons laat denken zoals we courant doen. Heel dit proces hebben we ervaren als een ware 'worsteling', niet zelden leidend tot heel wat turbulentie ondanks er zich - technisch gezien - geen probleem stelt, dit was verbazingwekkend.
Reverse Debt System
Finaal zijn we nog een stap verder gegaan van waaruit het 'Reverse Debt System' (RDS) is ontstaan, hiermee konden we de 'schuldrelatie' (schuldenaar vs schuldeiser) ontkoppelen waardoor nog meer flexibiliteit mogelijk wordt. In relatie tot het 'schuldencomplex' beschouwen we het RDS als een middel dat alle twijfel wegneemt, een en ander in lijn met Einstein die stelde dat je een probleem niet opgelost krijgt binnen hetzelfde denkkader dan waarin het veroorzaakt wordt. Arrogantie en/of respectloosheid zou ons aangemeten kunnen worden door te denken dat dit alles nieuw zou zijn, dat is het allerminst. Aan informatie en alternatieve opties is er geen gebrek, het Chicago Plan Revisited (IMF), Quantitative Easening for People (QEFP) en de Code van Hammurabi (1762 vC) zijn slechts een aantal voorbeelden, voorts vinden we een overvloed aan vingerwijzingen die niets aan het toeval overlaten. Geïnspireerd door de besluitvormingstheorie van Herbert Simon gebruiken we een vereenvoudigd model, allerhande overtolligheden worden hierdoor 'buitenspel' gezet. Deze werkwijze gebruiken we niet om er geen rekening mee te houden maar om bepaalde dynamieken aan de bron helder te krijgen en vervolgens de impact te evalueren, ook vis à vis de overtolligheden die eerder 'buitenspel' gezet werden. Het RDS kan dan ook als dusdanig voorgesteld worden en maken handig gebruik om er onmiddellijk een 'sociaal duurzame attractor' aan toe te voegen, 'duurzame menselijke vooruitgang' is immers ons doel.
Reverse engineering
Het RDS biedt ons ongekende mogelijkheden en kan - door het systeem te ontmantelen en een relatief kleine wijziging aan de bron aan te brengen - gezien worden als een vorm van 'reverse engineering'. Op deze manier ontstaat een heel ander zicht op het 'schuldencomplex', het impliceert tegelijkertijd het omdraaien van de spreekwoordelijke 'knop', een louter psychologische kwestie, een kwestie van 'omdenken'. Of dit maatschappelijk ook zal lukken is nog maar de vraag, we kunnen echter niet langer deze realiteit ontkennen, het ontbreekt niet aan technisch realistische en praktisch toepasbare alternatieven. Deze conclusie is zonder meer 'onthutsend' te noemen maar ook dat is geen nieuws onder de zon, insiders in het bankwezen hebben immers al meermaals gewezen op de 'tragische absurditeit' van de economische crisis. In het verlengde van deze oefening kunnen we een aantal gevolgtrekkingen maken, door het wegnemen van de schulden wordt dit - als bij wonder - geopenbaard. Door het RDS doorbreken we een dogma dat zich vertaalt als 'geld=schuld', door de schulden door te boeken naar het spreekwoordelijke niets wordt een cirkel doorbroken, naargelang perceptie kunnen we ook zeggen dat de cirkel gesloten wordt. Wat hiermee bedoeld wordt is dat het 'monopoly' op geldcreatie opgeheven wordt, de ontkoppeling van de schuldrelatie brengt ons dan ook terug tot het economische grondbeginsel dat geld neutraal is. Schijnbaar zijn we dit totaal vergeten door toedoen van een systeemconfiguratie die misschien eerder onbewust ontstaan is, de herinnering hieraan leidt dan ook tot de bevrijding van een aantal hardnekkige overtuigingen die een blokkade vormen voor het geambieerde herstel van onze economie. Ook hier niets nieuws onder de zon, wat we nodig hebben is een deugdzaam monetair beleid dat ons allen dient, een kwestie van normen, waarden en ethiek. (cfr Manuel Castells)
Voorwaardelijke lotto
Neutraliteit van geld houdt in dat 'geld een sluier' is en dat geld- en goederensfeer volledig van elkaar zijn gescheiden, deze stelling genoopt enige zelfreflectie opdat we niet appelen met peren gaan vergelijken. Finaal zegt het dat er geen restrictie aan geld kan zijn waardoor maatregelen die zich hierop beroepen geen economische rechtsgeldigheid kennen. Echter, in een geldgedreven economie krijgt dit gegeven een heel andere connotatie waardoor ook ons gedrag conform geconditioneerd wordt (met in het kielzog de neveneffecten die daar traditioneel bij komen kijken). Het 'schuldencomplex' is daar een extreme uitwas van, een virtueel gegeven op een balans dat we middels een achterpoortje terug naar het 'niets' kunnen afleiden. In het verlengde kunnen we ook hier de omgekeerde logica toepassen in de vorm van een 'voorwaardelijke lotto' (cfr QEFP), in metaforische zin wordt hiermee de 'sluier' opgelicht. De gestelde 'voorwaardelijkheid' is hier echter geen beperkende maatregel maar een transformerende attractor opdat een sociaal duurzame modus operandi tot stand kan komen. De 'voorwaardelijke lotto' neemt tal van (geld)onzekerheden weg en biedt ons tijd en ruimte om onze economie te herstellen op een vreedzame manier, ook hier is de bereidheid tot co-creatieve samenwerking een primaire voorwaarde. Hoe dit alles moet verlopen is een kwestie van (mondiale) afspraken, een kwestie van redelijkheid en wederzijdsheid. Principieel kunnen we iedereen een miljard op de rekening storten zonder dat de reële economie hierdoor beïnvloed wordt, dit gebeurt pas in de volgende stap wanneer mensen producten in een getal (geld) gaan waarderen, dit is een subjectief gegeven en staat los van het geld als dusdanig. Ook de 'voorwaardelijke lotto' kunnen we in een vereenvoudigd beeld weerspiegelen, technisch gezien is dit perfect mogelijk.
Open source
Het 'Reverse Debt System' en de 'Voorwaardelijke Lotto' zijn slechts twee elementen die het speelveld open trekken, of dit ook werkelijkheid wordt hangt af van de maatschappelijke besluitvorming. Als we onze democratie genegen zijn dan zouden we kunnen verwachten dat dit al onze aandacht verdient, alle tijd die we anders benutten lijkt hierdoor verloren tijd. En al is het voorbarig, in het verlengde kunnen we gaan denken aan de synchronisatie van de koopkrachtpariteit, net zoals een drastische wijziging in het arbeidsmarktbeleid. Hiermee zouden we technologische revolutie van de 20ste eeuw volwaardig valoriseren, het is immers niet logisch dat we - met de opkomst van computer en aanverwanten - nu langer dienen te werken, dit afwentelen op de vergrijzingsproblematiek is een drogreden. Enkel kortzichtigheid en onwetendheid kan hier aan de basis liggen, technisch gezien is er nu ook geen probleem meer om de pensioenen en andere sociale voorzieningen mondiaal te financieren. Indien ontvankelijk verklaard evolueren we hiermee van een 'geldgedreven' naar een 'geldonafhankelijke' wereld, in een dergelijke wereld dient geld als rekeneenheid ten gunste van het totale redelijke evenwicht. Ook het invoeren van een wereldmunt kan hier als attractor gezien worden, ook dat wordt door het IMF geopperd om het herstelproces te bespoedigen. Het mag duidelijk worden dat al deze elementen ons in de richting stuwen van een waarachtige paradigmaverschuiving, een wereld die onvergelijkbaar anders zal zijn dan waarin we nu leven. Het onmogelijke lijkt hierdoor bewaarheid te worden, niet omdat dit alles utopisch zou zijn maar slechts logisch evolutionair en technisch verklaarbaar, zelfs broodnodig om niet te verzanden in een volgende mondiale catastrofe.
No problem
In een wereld die smeekt om sociale innovatie, creativiteit, bewustwording en/of 'out of the box' ideeën zouden we nu kunnen verwachten dat een groot bevrijdingsfeest losbarst, technisch gezien kunnen we ons immers verlossen van tal van monetaire problemen. Enkel de schaduw van een gigantisch virtuele schuldenberg laat ons in economisch donkere tijden leven, deze kan nu als sneeuw voor de zon verdwijnen zonder koopkracht- en/of kapitaalsverlies. De verbazing, frustratie, verontwaarding, verontrusting en zelfs 'hartspijn' wordt spontaan opgewekt wanneer we geconfronteerd worden met nogal wat verzet, ongeloof en erger, totale destructie waarbij niet zelden het argumentum ad hominem als slagwapen wordt ingezet. Hoop slaat snel om in wanhoop maar ook hier - en wederom - geen gebrek aan verklaringen, de factor geld is een bijzonder dubieus en verblindend gegeven, finaal een louter psychologische kwestie. De stelling van Einstein en vele anderen winnen hierdoor een waarachtigheid, net zoals de 'tragische absurditeit' waarnaar verwezen wordt. Diepgaander onderzoek leidt ons rechtstreeks naar allerhande psychische afweermechanismen, zelfs angst voor vrijheid kan hiertoe gerekend worden. Ook hier is het aanbod immens, quasi onmogelijk om al het prachtige studiewerk hier te vermelden, het zegt ons enkel dat het niet ontbreekt aan kennis en informatie, het mag alvast inspireren tot nader (zelf)onderzoek en meer bewustwording.
Gevangenschap
Op basis hiervan lijkt het er heel sterk op dat de mensheid zichzelf gevangen houdt in een soort denken dat we beslist dogmatisch kunnen/mogen noemen, een vertoeven in onwetenheid en gemis aan voldoende informatie om überhaupt een correct oordeel te kunnen vellen, noch adequate keuzes te maken. De prangende noodzaak tot het bereiken van een (vreedzame) kritische massa vloeit hieruit voort, kennisdeling en volwassen dialoog vormen dan ook succesfactoren om deze transformatie in goede banen te leiden. Volledig tegengesteld hieraan kunnen minder sociale acties zich spontaan aanbieden als gevolg van de onvrede binnen het hedendaagse paradigma, stakingen en andere protestacties zijn hier niet vreemd aan. Dit laatste zou volstrekt onnodig zijn wanneer de alternatieven volwaardig opgenomen worden in het (politieke) besluitvormingsproces (cfr Herbert Simon). Op deze manier krijgt heel deze kwestie de allure van een tragische grap, een mondiaal menselijk drama dat opgelost wordt door een aantal technische ingrepen en een deugdzaam monetair beleid, het zit letterlijk in kleine dingen, zo men pleegt te zeggen. Merk hierbij vooral op, een gelijkaardige situatie speelde zich af net voor WOII, ook toen werden analoge alternatieven geopperd maar niet maatschappelijk gevaloriseerd. Vooralsnog kunnen we slechts een beeld dit proces laten begeleiden, garanties kunnen slechts geboden worden als voldoende solidariteit kan gevonden worden, een kwestie van menselijke keuzes, oog voor de toekomst, aandacht en de bereidheid tot het nemen van morele verantwoordelijkheid. Onze keuze mag alvast duidelijk zijn, er staat immers veel te veel op het spel, onze kinderen zullen het ons niet kwalijk nemen om een wereld achter te laten die niet in verval is geraakt door een volgende wereldoorlog. We sluiten dit interludium graag af met een alomvattende situatieschets van de hand van Ken Wilber, naar onze mening een treffende analyse waar dit alles om draait.
Alomvattende situatieschets
Soms zegt men dat één van de grootste problemen in de Westerse samenleving de kloof tussen arm en rijk is, dat is waar. Echter, dit is een ‘Westerse’ manier om ernaar te kijken., louter gekwantificeerd als de inkomenskloof. En hoe alarmerend die kloof ook is, er is nog een zorgwekkender kloof nl. de innerlijke kloof, een cultuurkloof, een kloof in bewustzijn, een kloof in de diepte. Als het zwaartepunt van een samenleving meer en meer verschuift, als steeds meer mensen overgaan van egocentrisch naar etnocentrisch en wereldcentrisch (of hoger), dan plaatst dit een zware last op de noodzaak van die samenleving om die mensen ‘verticaal’ te integreren op verschillende diepten in hun eigen ontwikkeling. En hoe dieper het zwaartepunt van een cultuur ligt, des te groter is de noodzaak en de last van deze verticale integratie. Zoals altijd maakt het nieuwe en hogere zwaartepunt de beschikbaarheid van de hogere of diepere structuren voor individuele burgers mogelijk, maar garandeert het die NIET. Naarmate het zwaartepunt van een maatschappij verschuift, zijn er mensen die kunnen achterblijven, gemarginaliseerd, uitgesloten van hun eigen ontwikkeling, benadeeld op de meest gruwelijke wijze nl. in hun innerlijke bewustzijn, waarde en betekenis. Dit schept een interne spanning in de cultuur die verwoestend kan zijn. De kans op een cultuur- of bewustzijnskloof wordt groter bij iedere nieuwe culturele transformatie. Omdat in het ‘Westen’ geen diepte wordt erkend, kunnen we geen zicht krijgen op de dieptekloof, de cultuurkloof, de bewustzijnskloof, die daardoor de ontwikkelde en ‘beschaafde’ landen zal blijven teisteren totdat dit meest cruciale probleem eerst erkend wordt, en vervolgens in een kader gezet wordt op manieren die ons in staat stellen ermee te leren omgaan. (Ken Wilber)